وارث فرض بر
صاحبان فرض در قانون ارث چه کسانی هستند ؟
در حقوق ایران، “وارث فرض” به افرادی اطلاق می‌شود که سهم‌الارث آن‌ها در قانون مدنی به‌صورت معین و مشخص تعیین شده است. این افراد به‌عنوان “صاحبان فرض” شناخته می‌شوند و سهم آن‌ها از ترکه (دارایی متوفی) ثابت است.
انواع فرض
ماده 895 قانون مدنی آمده به زبان ساده بیان داشته است که « سهام معین که به آن فرض گفته می‌شود، شامل نصف = 1/2 ، ربع = 1/4 ، یک هشتم = 1/8 ، دو سوم = 2/3 ، یک سوم = 1/3 و یک ششم = 1/6 از ارث است.
- یک دوم:
- اگر یک دختر باشد و تنها باشد (یعنی برادر نداشته باشد).
- اگر خواهر از نوع ابوینی باشد ( = از پدر و مادر یکی – تنها و کنار برادر نباشد).
- اگر خواهر ابی ( = از پدر یکی ) باشد.
- برای زوج در صورتی که فرزندی برای متوفی وجود نداشته باشد.
- یک چهارم:
- برای زوج در صورتی که فرزندی برای متوفی وجود داشته باشد.
- برای زوجه در صورت عدم وجود فرزند برای متوفی.
- یک هشتم:
- برای زوجه در صورت وجود فرزند برای متوفی.
- دو سوم:
- اگر دو یا چند دختر باشند و تنها باشند (یعنی کنار پسر نباشند).
- اگر دو یا چند خواهر ابوینی (= از پدر و مادر یکی) باشند.
- اگر دو یا چند خواهر ابی ( = از پدر یکی ) باشند.
- یک سوم:
- برای مادر در صورت عدم وجود حاجب (حاجب یعنی کسی که به خاطر او سهم وارث کاهش می‌یابد، مانند فرزندان متوفی و خواهر و برادران او).
- برای خواهران یا برادران یا خواهر و برادر امی.
- یک ششم:
- برای مادر در صورت وجود حاجب.
- برای پدر در صورت وجود فرزند (همین حاجب را دارد).
- برای یک خواهر یا یک برادر امی ( = از مادر یکی ) .
تفاوت با صاحبان قرابت:
برخلاف صاحبان فرض، صاحبان قرابت سهم مشخصی از ترکه ندارند و سهم آن‌ها پس از تعیین سهم صاحبان فرض محاسبه می‌شود.
در این خصوص در مواد 894 قانون مدنی این چنین مضمونی آمده است که « صاحبان فرض افرادی هستند که سهم مشخصی از ارث دارند، در حالی که صاحبان قرابت کسانی هستند که سهم آن‌ها مشخص نیست. »
مثال:
اگر متوفی همسر و دو دختر داشته باشد، سهم‌الارث به‌صورت زیر تقسیم می‌شود:
- همسر (زوجه): یک‌هشتم (1/8) از ترکه
- دختر اول: یک‌دوم (1/2) از باقی‌مانده
- دختر دوم: یک‌دوم (1/2) از باقی‌مانده
در این مثال، سهم همسر به‌عنوان صاحب فرض معین است، اما سهم هر یک از دختران پس از تعیین سهم همسر محاسبه می‌شود.
