دعوای الزام به رفع تصرف عدوانی
هرکسی که ملک ديگری را به نحو غلبه و عدوان (زور و اجبار) بدون رضايت مالک دست بگيرد تصرف عدوانی مي‌گويند.
تصرف عدوانی تصرفی است که بدون رضايت مالک مال غيرمنقول، از طرف کسی صورت گرفته باشد. در معنی عام کلمه تصرف عدوانی عبارتست از خارج شدن مال از استيلا و تصرف مالک آن مال بدون رضايت‌اش.
برای این که این مطلب را ساده تر و واضح تر سازیم، اجازه دهید مثالی بزنیم: تصور کنید که یک مال غیر منقول مانند زمین یا آپارتمان دارید. ممکن است مالک این ملک باشید یا این که صرفاً مستاجر باشید. اما بعد از مدتی شخص دیگری این ملک را از تصرف شما خارج می کند که در این شرایط به اصطلاح گفته می شود که تصرف عدوانی رخ داده است.
دقت داشته باشید که برای دادگاه فرقی نمی‌کند که در این دعوا شما مالک باشید یا مستاجر، بلکه در این شرایط تنها تصرف قبلی را در نظر می‌گیرد.
دعوای تصرف عدوانی هم جنبه حقوقی دارد هم جنبه کیفری. یعنی هم در دادگاه حقوقی قابل طرح است هم در دادگاه کیفری.
طرفین دعوا
در دعوای الزام به رفع تصرف عدوانی حقوقی، خواهان دعوا، متصرف سابق است و خوانده دعوا، متصرف فعلی می باشد.
مرجع رسیدگی
دعاوی مربوط به اموال غیر منقول در دادگاه محلی که ملک در آن حوزه واقع شده است، رسیدگی می شود.
اجرای رای
این حکم از جمله احکام اجرایی است و به محض صدور رأی دال بر مُحِق بودن خواهان، قابلیت اجرایی دارد و حتی تجدیدنظر خواهی خوانده، مانع اجرای حکم نمی شود.
سوالات متداول
دعاوی تصرف به طور کلی دعاوی غیر مالی اعتباری هستند به این معنا که اگرچه ذاتاً دعوای مالی می باشند. اما قانون گذار آن را به غیر مالی اعتبار کرده است.
پس دعاوی تصرف چه ممانعت از حق و چه مزاحمت و چه تصرف عدوانی، غیر مالی هستند لذا اگر بخواهیم طرح دعوا کنیم هزینه دادرسی آن چنان نخواهد بود و مبلغی ثابت خواهد بود.
شریک مال مشاعی هم که بدون اذن شریک دیگر تصرف در ملک کند، تصرف عدوانی خواهد بود.
تفاوت میان تصرف عدوانی حقوقی با تصرف عدوانی کیفری در این است که در دعوای حقوقی تصرف عدوانی، صرف وجود سابقه تصرف خواهان برای طرح دعوا کافی است اما در دعوای کیفری تصرف عدوانی، شاکی باید حتماً مالک رسمی ملک باشد و از طرفی در شکایت کیفری تصرف عدوانی باید متصرف، سوءنیت و قصد مجرمانه داشته باشد.
برای طرح دعوی رفع تصرف عدوانی 3 رکن لازم است:
- سبق تصرف خواهان. (سابقا ملک در تصرف خواهان بوده باشد)
- لحوق تصرف خوانده. (در حال حاضر ملک در تصرف خوانده باشد)
- عدوانی بودن تصرف خوانده. (تصرف فعلی خوانده بدون رضايت خواهان و حکم مرجع صالح باشد)
تصرف عدوانی فقط شامل اموال غیرمنقول میشود؛ بنابراین اگر کسی به‌صورت عدوانی اموال منقول مانند اتومبیل شخص دیگری را از تصرف او خارج کند، مشمول تعریف ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی نمی‌شود.
اگر فردی ملکی را به نمایندگی از صاحب آن در تصرف داشته است مانند کارگر مالک و یا … می تواند به نمایندگی از مالک اقدام به طرح دعوای رفع تصرف عدوانی بنماید.
چرا که در دعوای رفع تصرف عدوانی در دادگاه حقوقی، به مالکیت خواهان به هیچ وجه رسیدگی نمی شود. مسئله مهم در طرح دعوای تصرف عدوانی در دادگاه حقوقی، سابقه تصرف خواهان است که حتماً باید سابقاً ملک در تصرف خواهان بوده باشد مضاف بر اینکه تصرف فعلی خوانده و غیرقانونی بودن تصرف او نیز باید اثبات گردد.
